“The diplomat”-д гарсан нийтлэлийг эмхэтгэн хүргэж байна.
Бээжингийн “Бүс ба Зам” чуулга уулзалт нь Хятадтай эдийн засгийн харилцаагаа нэмэгдүүлэхийг эрмэлздэг хөрш Орос, Монгол хоёрын хувьд бизнес гэсэн үг. Энэ жил “Бүс ба зам” гурав дахь чуулга уулзалтын үеэр болсон Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх, ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин, БНХАУ-ын дарга Ши Жиньпин нарын гурван улсын төрийн тэргүүн нарын уулзалт үр дүнтэй боловч гурван талын тэргүүлэх чиглэлд бага зэрэг өөрчлөлт гарсныг харууллаа.
Хятадын дэд бүтцийн асар их хөрөнгө оруулалт нь Монгол Улсын авто болон төмөр зам барих хөшүүрэг болж байна. Үүнийг харгалзан Зүүн хойд Азийн гурван удирдагчийн уулзалт бүс нутгийн хөгжил, харилцаа холбоог бэхжүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Хятад-Монголын яриа хэлэлцээнд оролцож буй хоёр талын эдийн засгийн хөтөлбөрүүд нь Монгол-Оросын яриа хэлэлцээнээс өөр боловч “Сибирийн хүч 2” хоолой зэрэг гурван талт төслүүд гурван улсад адилхан хамааралтай. “Сибирийн хүч 2” дамжуулах хоолой нь баруун Сибирээс зүүн хойд Хятад руу байгалийн хий дамжуулахаар төлөвлөж байгаа бөгөөд уг хоолойг Монгол Улсын бүс нутгаар дамжин өнгөрөх юм. Бүс нутгийн ажиглагчид “Сибирийн хүч 2” дамжуулах хоолой нь Орос, Монгол, Хятадад эдийн засгийн эерэг үр дүн авчирна гэж харж байна.
ОХУ-ын стратегийн зорилго бол Хятад улсыг эрчим хүчний экспортынхоо гол бөгөөд байнгын худалдан авагч болгох явдал юм. Монгол Улс эдийн засгийн хөгжлөөс хоцрохгүйн тулд дамжин өнгөрөх орны хувьд энэ үйл явцад оролцох сонирхолтой байгаа. Хятадад ногоон болон сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэл нэмэгдэж байгаа нь Бээжин гурван талт мега төсөлд анхаарал хандуулж магадгүй байгаагийн гол шалтгаан гэж эрчим хүчний мэргэжилтнүүд таамаглаж байна.
“Сибирийн хүч 2” дамжуулах хоолойн Монгол дахь хэсгийн барилгын ажлыг 2024 оны эхээр эхлүүлэх талаар яригдаж байгааг Оросын талын эх сурвалж мэдээлжээ. ТЭЗҮ нь хэдийнэ дууссан аж. Төрийн тэргүүн нарын уулзалтын үеэр Ши Жиньпин Монгол Улс бол Хятадыг Оростой холбох салшгүй чухал цэг, Евразийг холбох богино зам гэдгийг онцолсон. Энэхүү гурван талт мега төслөөс Монгол Улс дамжин өнгөрөх чухал орон болсон гео эдийн засгийн үр өгөөжийг хүртэхээс гадна, транзит тээврийн үйл ажиллагааг дэмжих дагуул хот, суурингуудыг бий болгох боломж бий.
У.Хүрэлсүх, В.Путин нарын дээд хэмжээний уулзалтын үеэр хоёр улсын удирдагч Монгол-Оросын худалдаа, ялангуяа Монголын экспортын мах, махан бүтээгдэхүүн, ноос, ноолуур, арьс шир, хөдөө аж ахуйн бусад бүтээгдэхүүний татварыг бууруулах талаар ярилцсан. Түүнчлэн, Орос Монголыг тасралтгүй шатахуунаар хангана гэдгийг Путин мэдэгдсэн юм.
Ерөнхийлөгчийн уулзалтын дараа Монгол, ОХУ-ын төлөөлөгчид ОХУ-ын Эрхүү хотноо уулзаж, цар тахлын дараах худалдааны хэмжээ хэдийнэ нэмэгдээд байгаа Сүхбаатар-Наушки, Эрээнцав-Соловжовск хилийн боомтоор дамжин өнгөрөх хоёр улсын худалдааг нэмэгдүүлэхээр тохиролцсон байна.
Монголын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Хятадын дарга Ши Жиньпиний дээд хэмжээний уулзалтын үеэр Монгол, Хятад хоёр хамтын ажиллагааны хэд хэдэн баримт бичигт гарын үсэг зурсан. Монгол Улсын Засгийн газар, БНХАУ-ын Сангийн яам, Экспорт-импортын банк хооронд байгуулсан гэрээнд гарын үсэг зурснаар Монгол дахь Эрдэнэбүрэнгийн усан цахилгаан станцыг санхүүжүүлэх зорилгоор Бээжингээс 250 гаруй сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээл олгохоор болсон. Энэхүү зээл нь 2015 онд байгуулсан томоохон гэрээний нэг хэсэг бөгөөд үүний дагуу Хятад улс Монголын дэд бүтцийн төслүүдэд нэг тэрбум ам.долларын хөнгөлөлттэй зээл олгохыг санал болгосон юм.
Түүнчлэн Монгол Улс, БНХАУ эдийн засгийн коридор байгуулах тухай хэд хэдэн санамж бичигт гарын үсэг зурсан бөгөөд үүнд хоёр улсын худалдааны боомтуудыг холбох нэмэлт төмөр зам барихаар тусгасан. НҮБ-ын Ази, Номхон далайн эдийн засаг, нийгмийн комиссоос санаачлан байгуулсан Азийн авто замын сүлжээ, Транс-Азийн төмөр замын сүлжээ, Хуурай боомтын тухай Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрт Монгол Улс хамрагдсан нь дамжин өнгөрөх ложистикийн талаарх засаг захиргааны үйл ажиллагааг идэвхжүүлж байна. Монголын төлөөлөгчид мөн Дэлхийн тогтвортой тээврийн форумд оролцож, муж хоорондын бизнес, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх санамж бичигт гарын үсэг зурав.
Монголын хувьд “Бүс ба Зам” чуулга уулзалт нь Хятад, Орос хоёр орныг хоёр болон гурван талт түвшинд үнэлэлт дүгнэлт өгөх, татан оролцуулах боломж юм. Газрын тос боловсруулах үйлдвэр, ураны хайгуулаас эхлээд усан цахилгаан станц хүртэл өөр өөр түншүүдтэй хэд хэдэн мега төслүүд хэрэгжиж байгаа энэ үед Монгол Улсын боломж, чадавх улам нэмэгдэж байна. Монголын Засгийн газрын хувьд санхүүгийн эх үүсвэрийн хуваарилалт, хариуцлагатай байдал, ил тод байдал чухал юм.